Ο θάνατος της Sieva Volkov, εγγονού του Τρότσκι: ένας φόρος τιμής σε έναν μεγάλο μαχητή από τον Alan Woods
Πρέπει να ξεκαθαρίσω από την αρχή ότι δεν είμαι συναισθηματικός άνθρωπος, ούτε πιστεύω σε εικόνες, είτε θρησκευτικού είτε πολιτικού είδους. Τούτου λεχθέντος, πρέπει να δεχτεί κανείς ως γεγονός ότι τα σύμβολα παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή γενικά, αλλά και στην πολιτική.
Ο Esteban Volkov ήταν ένα σημαντικό ζωντανό σύμβολο – το σύμβολο μιας ολόκληρης επαναστατικής εποχής, μιας ηρωικής περιόδου καταιγίδας και άγχους, γεμάτη θριάμβους και τραγωδίες, που επηρέασαν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και συνεπώς ατόμων. Και ίσως πουθενά δεν είναι πιο εμφανές αυτό το γεγονός όσο στην οικογένεια του Λέον Τρότσκι και του Εστέμπαν Βολκόφ.
Γνωρίζω τον Esteban για μια περίοδο περίπου 34 ετών. Η πρώτη μας πραγματική συνάντηση ήταν το έτος 1989 στην Πόλη του Μεξικού και σηματοδότησε την αρχή μιας βαθιάς και διαρκούς φιλίας, βασισμένης όχι μόνο σε προσωπικές συγγένειες αλλά κυρίως σε μια θεμελιώδη πολιτική αλληλεγγύη.
Η πρώτη μου εντύπωση για τον Εστεμπάν ως άτομο ήταν πολύ φιλικός, ευγενικός και ευγενικός χαρακτήρας. Ήταν πάντα έτοιμος με ένα αστείο, πάντα χαμογελώντας και γελώντας. Όμως από την αρχή παρατήρησα κάτι που μου έκανε βαθιά εντύπωση. Είχε μπλε μάτια, που μου έκανε εντύπωση ότι ήταν ένα πολύ ρωσικό χαρακτηριστικό. Αλλά μου φάνηκε ότι κάπου πίσω από αυτά τα χαμογελαστά μάτια κρυβόταν μια βαθιά αίσθηση μελαγχολίας και μια έντονη ταλαιπωρία, η οποία ήταν εμφανής, παρόλο που σαφώς δεν σκόπευε ποτέ να το
Ο λόγος για αυτό έγινε σύντομα σαφής σε μένα. Μου είπε όταν ήταν στα 60 του και επανέλαβε το σημείο πολλές φορές στη συνέχεια: «Είμαι το μέλος της οικογένειάς μου που έχει ζήσει περισσότερο». Αυτά τα λόγια ήταν πολύ αληθινά. Αλλά πριν ασχοληθούμε με αυτό το ερώτημα (το οποίο μπορώ να σκιαγραφήσω πολύ χονδρικά λόγω φυσικών περιορισμών, τους οποίους θα εξηγήσω) πρέπει να σας πω γιατί το όνομά του είναι Βολκόφ και όχι Μπρονστάιν ή Τρότσκι.
Δεν έφερε το όνομα του ένδοξου παππού του. Αλλά τότε, το ίδιο το όνομα του Τρότσκι είχε έναν εντελώς τυχαίο χαρακτήρα, καθώς το πήρε από έναν από τους δεσμοφύλακες του Τρότσκι στην εποχή των τσαρικών και χρησιμοποιήθηκε ως ψευδώνυμο για τους σκοπούς της υπόγειας εργασίας.
Ο Τρότσκι παντρεύτηκε δύο φορές. ο πρώτος γάμος έγινε στη Σιβηρία όπου εξορίστηκε τα πρώτα χρόνια. Αυτός ο γάμος είχε ως αποτέλεσμα δύο κόρες, η μία από τις οποίες, η Zinaida, ήταν η μητέρα του Volkov. Ο πατέρας του, Πλάτων Βολκόφ, ήταν ενεργός μπολσεβίκος επαναστάτης που συνελήφθη από τον Στάλιν για τη συμμετοχή του στην Αριστερή Αντιπολίτευση του Τρότσκι τη δεκαετία του 1920. Εξαφανίστηκε στο γκουλάγκ του Στάλιν, όπου αργότερα δολοφονήθηκε.
Έμαθα από τον Εστέμπαν (του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Vsievolod, ή Sieva Volkov) ότι δεν είχε καμία απολύτως μνήμη από τον πατέρα του. Μόνο πολλά χρόνια αργότερα είδα μια παλιά θολή φωτογραφία του Πλάτωνα Βόλκοφ που κάποιος είχε στείλει στο Μουσείο Τρότσκι στο Μεξικό. Από όσο γνωρίζω, αυτή η ξεθωριασμένη φωτογραφία ήταν η τελευταία απόδειξη της ύπαρξής του.
Το 1927, ο Στάλιν διέταξε τον Τρότσκι να εκδιώξει από το Ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα και να εξοριστεί, πρώτα στο Αλμάτι του Καζακστάν και μετά στην Τουρκία, όπου εγκαταστάθηκε στο νησί Πρίνκιπο. Όταν η μητέρα του Εστεμπάν Ζιναΐδα ζήτησε άδεια να επισκεφτεί τον Τρότσκι στο Πρίνκιπο, δόθηκε άδεια, αλλά ο Στάλιν της επέτρεψε μόνο να πάρει μαζί της τον μικρό της γιο Σίεβα, αφήνοντας πίσω τη μικρή της κόρη που ήταν ακόμη μωρό, ενώ ο σύζυγός της παρέμεινε στη φυλακή. Αλλά μόλις η Ζιναΐντα έφυγε από τη χώρα, ο Στάλιν διέταξε να ακυρωθεί η σοβιετική της υπηκοότητα. Αυτό ήταν ένα καταστροφικό χτύπημα σε ένα άτομο που υπέφερε ήδη από σοβαρό ψυχικό τραύμα και σφράγισε τη μοίρα της. Ο Τρότσκι την έστειλε στο Βερολίνο για να λάβει θεραπεία από έναν γιατρό που ασκούσε το νέο πεδίο της ψυχανάλυσης. Όμως ήταν ήδη πολύ αργά. Υπέκυψε στην κατάθλιψη και αυτοκτόνησε βάζοντας το κεφάλι της σε φούρνο αερίου. Η Σίεβα έμεινε έτσι χωρίς γονιό σε μια ξένη χώρα, η οποία επιπλέον είχε πλέον κατακλυστεί από την καστανή παλίρροια του ναζισμού: μια τρομακτική προοπτική για κάθε παιδί.
Ο Τρότσκι είχε δύο γιους από τον δεύτερο γάμο του με τη Ναταλία Σέντοβα. Ο νεότερος ήταν ο Σεργκέι, ο οποίος επέλεξε να παραμείνει στη Σοβιετική Ένωση και, επειδή δεν ήταν πολιτικά ενεργός, θεωρήθηκε ασφαλής. Αυτό ήταν μεγάλο λάθος. Η σαδιστική δίψα του Στάλιν για εκδίκηση καλύφθηκε όχι μόνο εναντίον των άμεσων εχθρών του, αλλά και εναντίον ολόκληρων των οικογενειών τους. Ο Σεργκέι συνελήφθη και δολοφονήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αλλά αυτό ήρθε αργότερα.
Την εποχή του θανάτου της Ζιναΐντα, ο Λέον Σέντοφ, ο μεγαλύτερος γιος του Τρότσκι, ήταν ενεργός στην ηγεσία της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης στο Βερολίνο. Μετά τη νίκη του Χίτλερ, μετακόμισε στο Παρίσι για να ιδρύσει ένα κέντρο της Διεθνούς στην πόλη αυτή, παίρνοντας μαζί του τη Σίεβα.
Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο στον Εστεμπάν Βολκόφ ήταν η ακαταμάχητη φύση του χαρακτήρα του. Οι δοκιμασίες και οι δοκιμασίες της νεανικής του ζωής θα ήταν περισσότερο από αρκετές για να καταστρέψουν ψυχολογικά οποιοδήποτε παιδί. Αλλά όχι τόσο ο Esteban Volkov. Συχνά μου διηγήθηκε με μεγάλη χαρά τις αναμνήσεις της παραμονής του στο Παρίσι, όπου περιπλανήθηκε ελεύθερα, εξερευνώντας και κάνοντας περιπέτειες στις όχθες του Σηκουάνα. Αλλά αυτές οι απολαύσεις δεν επρόκειτο να διαρκέσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο μακρύς βραχίονας της GPU επεκτάθηκε στο Παρίσι και πολύ πιο πέρα. Ο Leon Sedov δολοφονήθηκε ενώ ανάρρωνε από εγχείρηση στο νοσοκομείο. Για άλλη μια φορά, ο Εστεμπάν Βολκόφ έμεινε ουσιαστικά ορφανός.
Ένα άλλο τραύμα ξεκίνησε όταν η γυναίκα σύντροφος του Leon Sedov, ενός εξαιρετικά ανισόρροπου ατόμου, διεκδίκησε την επιμέλεια του παιδιού και αμφισβήτησε σθεναρά τις προσπάθειες του παππού του να το φέρει στο Μεξικό, τη μόνη χώρα που είχε επιτρέψει στον Τρότσκι την πολιτική εξορία. Στο τέλος, ο Τρότσκι κέρδισε την υπόθεσή του και ο Sieva Volkov αφέθηκε να φύγει για να συναντήσει τον παππού του στο Coyoacán στα περίχωρα της Πόλης του Μεξικού.
Παρεμπιπτόντως, υπάρχει μια πολύ συγκινητική επιστολή που έγραψε ο Τρότσκι στη Σίεβα εκείνη την εποχή, παρακαλώντας τον να μην ξεχάσει τη ρωσική γλώσσα. Ο παππούς του υποστήριξε ότι η Σίεβα είχε μια μικρή αδερφή στη Ρωσία και αργά ή γρήγορα μπορεί να τη συναντήσει ξανά, και επομένως θα έπρεπε να μπορεί να επικοινωνήσει μαζί της. Στην πραγματικότητα, η μητέρα της Zinaida, Aleksandra Sokolovskaya, είχε συλληφθεί από τον Στάλιν και είχε σταλεί σε ένα γκουλάγκ όπου πέθανε. Η μικρή αδερφή του Εστέμπαν εξαφανίστηκε και για πολύ καιρό εικαζόταν ότι ήταν νεκρή. Πολλά χρόνια αργότερα όμως, μέσα από τις έρευνες του Γάλλου τροτσκιστή Πιερ Μπρουέ, βρέθηκε ζωντανή στη Μόσχα και στα χρόνια του Γκορμπατσόφ ο Εστεμπάν μπόρεσε να την επισκεφτεί. Αλλά αυτή είναι μια τραγική συνάντηση, για δύο λόγους. Πρώτον, όπως είχε προβλέψει ο Τρότσκι, δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους σε μια γλώσσα που μπορούσαν να καταλάβουν και οι δύο. Επιπλέον, βρισκόταν στα τελευταία στάδια του καρκίνου και πέθανε λίγο αργότερα.
Για ένα διάστημα στο Coyoacán, η Sieva ανακάλυψε για πρώτη φορά τις χαρές μιας οικογενειακής ζωής. «Ήταν σαν μια μικρή οικογένεια», έλεγε. Ο παππούς του τον αντιμετώπιζε με όλη τη φροντίδα και την προσοχή και την αγάπη που του έλειπε. Η αφήγηση του για την καλοσύνη και την αγάπη του Τρότσκι δίνει το ψέμα στη συχνά επαναλαμβανόμενη συκοφαντία ότι ο Τρότσκι ήταν ένας σκληρός, σκληρόκαρδος τύραννος. Δεν θα πω περισσότερα για το θέμα τώρα, καθώς το έχω ασχοληθεί στο παρελθόν και αναμφίβολα θα ασχοληθώ ξανά.
Αυτή η ειδυλλιακή περίοδος στο Coyoacán ήταν σαν ένα γαλήνιο λιμάνι ανάμεσα σε δύο τρομερές καταιγίδες. Και το πιο τρομερό δεν είχε έρθει ακόμα. Η GPU έκανε δύο επιθέσεις στο σπίτι του Τρότσκι. Στην πρώτη, ο Εστεμπάν τραυματίστηκε στο πόδι από αδέσποτη σφαίρα. Όμως η επίθεση απέτυχε στον στόχο της, ο οποίος επιτεύχθηκε λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1940. Ο Εστέμπαν ήταν μόλις 14 ετών.
Δεν θα επαναλάβω όσα ειπώθηκαν για αυτό το αιματηρό γεγονός. Έχει αναφερθεί πολλές φορές από τον ίδιο τον Esteban Volkov, αλλά κάθε φορά παρατήρησα ένα πράγμα: όταν ο Esteban επανέλαβε αυτή την ιστορία, φαινόταν να ξαναζούσε τα γεγονότα εκείνης της τρομερής ημέρας, σαν να είχαν συμβεί μόλις χθες.
Δεν είχα καμία αμφιβολία ότι όταν ο Στάλιν άκουγε την είδηση της επιτυχημένης δολοφονίας, θα ήταν πολύ χαρούμενος. Θα είχε ολοκληρώσει «η αποστολή ολοκληρώθηκε». Ωστόσο, έκανε λάθος. Δεν είναι δύσκολο να βάλεις τέλος στη ζωή ενός άνδρα ή μιας γυναίκας. Είμαστε πολύ αδύναμα ζώα και οτιδήποτε μπορεί να μας σκοτώσει: ένα μαχαίρι, μια σφαίρα ή μια παγοκόλληση. Αλλά είναι αδύνατο να σκοτώσεις μια ιδέα της οποίας έχει έρθει η ώρα.
Ο αγώνας που άρχισε ο Τρότσκι για να υπερασπιστεί την κληρονομιά του Λένιν και την Οκτωβριανή Επανάσταση δεν τελείωσε με τη δολοφονία του Τρότσκι. Συνεχίστηκε και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Και ένας πολύ σημαντικός ρόλος σε αυτόν τον αγώνα ήταν αυτός του Esteban Volkov, ο οποίος αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην υπεράσπιση των ιδεών του Τρότσκι και αυτού που συνήθιζε να αποκαλεί «ιστορική μνήμη». Η πιο ξεκάθαρη έκφραση αυτού ήταν η ακούραστη δουλειά του για την ίδρυση και την υπεράσπιση του Μουσείου του Σπιτιού Τρότσκι στο Κογιοακάν, που αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς για το κίνημά μας διεθνώς.
Το έργο του στο Μουσείο συνεχίζεται πιστά από την Gabriela Pérez Noriega, το πρόσωπο που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο έχει φροντίσει τον Esteban Volkov και φρόντιζε την υγεία και την ευημερία του τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Ο θάνατος του Esteban Volkov σηματοδοτεί την εξαφάνιση του τελευταίου σωματικού δεσμού με τον Leon Trotsky. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει το τέλος του αγώνα που ξεκίνησε ο Τρότσκι και στη συνέχιση του οποίου ο Εστέμπαν Βόλκοφ συνέβαλε καθόλου. Είναι ο περήφανος ισχυρισμός της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης ότι είμαστε οι συνεχιστές αυτής της μεγάλης επαναστατικής παράδοσης και δεσμευόμαστε, πάνω από τον τάφο του Esteban Volkov, να συνεχίσουμε αυτόν τον αγώνα μέχρι το τέλος.
Είναι λυπηρό που μου έφτασε αυτή η θλιβερή είδηση ενώ βρισκόμουν σε ένα σπίτι σε ένα μικρό χωριό στη νότια Ισπανία, όπου μου λείπουν τα πιο στοιχειώδη μέσα για να γράψω οτιδήποτε σοβαρό. Δεν έχω στη διάθεσή μου ούτε υπολογιστή ούτε σημειώσεις για τη ζωή και τα έργα του Εστέμπαν Βολκόφ, που παραμένουν σε ένα συρτάρι στο γραφείο μου στο Λονδίνο. Είμαι ευγνώμων για τη βοήθεια ενός συντρόφου που είχε την υπομονή και την αφοσίωση να αντιγράψει τα λόγια μου που υπαγορεύτηκαν από το τηλέφωνο. Αλλά υπόσχομαι ότι μόλις επιστρέψω στο Λονδίνο, θα γράψω κάτι που θα δικαιώσει τη μνήμη της αγαπημένης μου φίλης και συντρόφου Sieva Volkov.
Εν τω μεταξύ, επιτέλους, αφήνω την τελευταία λέξη σε έναν Έλληνα ποιητή που εκφράζει τα συναισθήματά μου σε αυτή τη θλιβερή στιγμή, πολύ πιο αποτελεσματικά από οτιδήποτε άλλο θα μπορούσα να γράψω:
Μου είπαν, Ηράκλειτε, μου είπαν ότι πέθανες,
Μου έφερναν πικρά νέα για να ακούσω και πικρά δάκρυα για να χύσω.
Έκλαψα καθώς θυμήθηκα πόσο συχνά εσύ κι εγώ
Είχε κουράσει τον ήλιο να μιλάει και τον έστειλε στον ουρανό.
Και τώρα που λες ψέματα, αγαπητέ μου γέρο Κάρια επισκέπτη,
Μια χούφτα γκρίζα στάχτη, πολύ καιρό πριν σε ανάπαυση,
Ακόμα είναι οι ευχάριστες φωνές σου, τα αηδόνια σου, ξύπνια.
Για τον θάνατο, τα αφαιρεί όλα, αλλά δεν μπορεί να τα πάρει.
( Ηράκλειτος του Καλλίμαχου,
Πηγή: In Defence of Marxism
Μετάφραση Google